یک قرن تخریب

|

تخریب میراث های تاریخی خاورمیانه در یک قرن اخیر

زیارتگاه شهداي صفين، در جنوب شرقی شهر رقه، حدود یک کیلومتریِ ساحل رود فرات قرار دارد. این مکان مجموعه معماری وسیعی است که رویِ قبور سه تن از مدفونین؛ یعنی عمار یاسر، اویس قرنی و ابیّ بن قیس، که در سال ۳۷قمری، همراه با علی بن ابیطالب امام اول شیعیان در نبرد با لشکر معاویه به کشته شدند، ساخته شده است.

 تا پیش از چند دهه گذشته، روی قبر هر ‌یک از عمار یاسر و اویس قرنی، اتاق ساده و گنبدداری وجود داشته است.[۱] ولی از اواخر دهة شصت شمسی، به‌دنبال توافق میان دولت‌های سوریه و جمهوری اسلامی ایران، کار ساختن بنای کنونی این زیارتگاه آغاز شد. پس از پايان احداث اسكلت بنا، عمليات ساختماني متوقف شد و سرانجام پس از وقفه‌اي طولاني به مدت حدود يك دهه، كار تكميل ساختمان زيارتگاه شروع شد و با پشتيباني و نظارت وزارت مسكن و شهرسازي جمهوري اسلامي ايران، به پايان رسيد و در سال۱۳۸۳ شمسی، افتتاح گرديد.[۲]

 بنای آن جا، داراي صحن مستطیلیِ وسیعی است که در گرداگرد آن، رواق‌ها، اتاق‌ها، و سالن‌هایی با کاربری دینی و اداری در دو طبقه ساخته شده است. بيشتر اتاق‌هاي طبقه دوم، براي اقامت زائران است. در دو طرف صحن، دو گنبد مرتفع رویِ قبرهای عمار یاسر و اویس قرنی، و در کنار هر گنبد، گلدسته‌ای مرتفع بنا شده است. ساختمان و گنبد و مناره دو زيارتگاه عمار و اويس كاملاً‌ مشابه يكديگر است. زيارتگاه عمار ياسر در ضلع غربي صحن ‌و اويس در ضلع شرقي قرار دارد. بر قبر هر يك از آن ها، ضريح نقره و طلاكوبِ ساخته شده در ايران، نصب شده است. بيشتر نماهاي صحن و رواق‌ها، پوششي از سنگ‌هاي مرمر سفيد رنگ است و در لابه‌لاي آن، تزئينات كاشي رنگارنگ به كار رفته است كه در مجموع جلوه زيبايي به زيارتگاه بخشيده است. گنبدهاي بنا نيز داراي پوششي از كاشي‌هاي فيروزه‌اي رنگ است.

 ورودي اصلي زيارتگاه در ميان ضلع شمالي بنا قرار دارد و با نقوش اسليمي و كاشي‌هاي فيروزه‌اي تزئين يافته است. بر ديوار دو طرف ورودي بنا، دو كتيبه سنگي به زبان عربي و فارسي، حاوي تاريخ تكميل و افتتاح ساختمان نصب شده است. سقف و ديوارهاي زيارتگاه‌هاي اين مجموعه از داخل، با تزئينات سنگي به رنگ‌هاي مختلف آرايش يافته است. در شرق مجموعه، زیارتگاه ابیّ بن قیس قرار دارد که دارای مقبره و گنبد کوچک‌تری از دو مقبره عمار و اويس است و به واسطه راهروی كه در دو طرفش طاقگان‌هاي پي‌درپي وجود دارد، به ضلع شرقي ساختمان اصلي متصل مي‌شود.[۳]

منابع:
۱.رجوع کنید: حرزالدین، مراقد المعارف، ج ۱، ص ۱۶۴؛ ج ۲، ص ۱۰۰.
۲.احمد خامه‌یار، «پژوهشی در مسیر امام علی(علیه السلام) به صفّین و محل جنگ صفّین»، تحقیقات میدانی احمد خامه‌یار.
۳.تحقیقات میدانی احمد خامه‌یار